mirror of
https://github.com/apache/httpd.git
synced 2025-08-10 02:56:11 +00:00
3e7d1a7021
git-svn-id: https://svn.apache.org/repos/asf/httpd/httpd/branches/2.4.x@1210729 13f79535-47bb-0310-9956-ffa450edef68
682 lines
34 KiB
XML
682 lines
34 KiB
XML
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?>
|
||
<!DOCTYPE manualpage SYSTEM "style/manualpage.dtd">
|
||
<?xml-stylesheet type="text/xsl" href="style/manual.tr.xsl"?>
|
||
<!-- English Revision: 1058639:1210727 (outdated) -->
|
||
<!-- =====================================================
|
||
Translated by: Nilgün Belma Bugüner <nilgun belgeler.org>
|
||
Reviewed by: Orhan Berent <berent belgeler.org>
|
||
========================================================== -->
|
||
|
||
<!--
|
||
Licensed to the Apache Software Foundation (ASF) under one or more
|
||
contributor license agreements. See the NOTICE file distributed with
|
||
this work for additional information regarding copyright ownership.
|
||
The ASF licenses this file to You under the Apache License, Version 2.0
|
||
(the "License"); you may not use this file except in compliance with
|
||
the License. You may obtain a copy of the License at
|
||
|
||
http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0
|
||
|
||
Unless required by applicable law or agreed to in writing, software
|
||
distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS,
|
||
WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied.
|
||
See the License for the specific language governing permissions and
|
||
limitations under the License.
|
||
-->
|
||
|
||
<manualpage metafile="caching.xml.meta">
|
||
|
||
<title>Önbellek Kullanım Kılavuzu</title>
|
||
|
||
<summary>
|
||
<p>Bu belge <module>mod_cache</module>,
|
||
<module>mod_cache_disk</module>, <module>mod_file_cache</module>
|
||
modülleri ve <a href="programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a>
|
||
için bir başvuru kılavuzu niteliğindedir. HTTP sunucusu ve vekil
|
||
olarak çalışmada işlemleri hızlandırmak için bilinen sorunlar ve
|
||
yanlış yapılandırmalardan kaçınarak Apache HTTPD sunucusunun önbellekleme
|
||
özelliklerinin nasıl kullanılacağı açıklanmıştır.</p>
|
||
</summary>
|
||
|
||
<section id="introduction">
|
||
<title>Giriş</title>
|
||
|
||
<p>Apache HTTP sunucusunun 2.2 sürümünden itibaren
|
||
<module>mod_cache</module> ve <module>mod_file_cache</module> modülleri
|
||
deneysel olmaktan çıkarılmış ve üretim amaçlı kullanılabileceğine karar
|
||
verilmiştir. Bu önbellekleme mimarileri gerek HTTP sunucusu gerekse
|
||
vekili olarak çalışmada HTTP işlemlerini hızlandırmak anlamında sunucuya
|
||
güç katarlar.</p>
|
||
|
||
<p><module>mod_cache</module>, ortam sağlayıcı modülü olan
|
||
<module>mod_cache_disk</module> ile birlikte HTTP önbelleklemesini
|
||
akıllıca yerine getirir. İçeriğin kendisi önbellekte saklanırken
|
||
<module>mod_cache</module> içeriğin önbelleklenebilmesini denetim
|
||
altında tutan HTTP başlıkları ve seçenekleri ile ilgilenir. Yerel ve
|
||
vekalet edilen içeriğin her ikisinin de aynı anda işlem görmesi
|
||
sağlanabilir. <module>mod_cache</module>, vekalet edilen içeriğe,
|
||
devingen yerel içeriğe veya zamanla değişen yerel dosyalara erişimi
|
||
hızlandırma ihtiyacına yönelik olarak hem basit hem de karmaşık
|
||
önbellekleme yapılandırmalarını mümkün kılar.</p>
|
||
|
||
<p><module>mod_file_cache</module> ise biraz daha temel ancak bazen daha
|
||
kullanışlı olabilen bir önbellekleme şekli ile ilgilenir. URL’lerin
|
||
önbelleklenebilmesini mümkün kılmanın karmaşıklığıyla boğuşmak yerine
|
||
<module>mod_file_cache</module>, dosyaların httpd’nin son başlatıldığı
|
||
zamanki durumlarını saklamak için dosyaların belleğe eşlenmek üzere ele
|
||
alınmasını sağlar. Böylelikle, <module>mod_file_cache</module>, çok sık
|
||
değişmeyen durağan yerel dosyalara erişim zamanını azaltmaya yardım
|
||
eder.</p>
|
||
|
||
<p><directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> ve
|
||
<directive module="mod_file_cache">MMapFile</directive> yönergeleri ile
|
||
ilgili bölümlerde anlatılanları saymazsak
|
||
<module>mod_file_cache</module>, bu belgenin asıl konusu olan
|
||
<module>mod_cache</module> önbellekleme mimarisine göre daha basit bir
|
||
önbellekleme gerçeklenimidir.</p>
|
||
|
||
<p>Bu belgeden azami yararı sağlayabilmek için temel bir HTTP bilginizin
|
||
olması ve <a href="urlmapping.html">URL’lerin Dosya Sistemine
|
||
Eşlenmesi</a> ile <a href="content-negotiation.html">İçerik Uzlaşımı</a>
|
||
belgelerini okumuş olmanız gerekir.</p>
|
||
|
||
</section>
|
||
|
||
<section id="overview">
|
||
|
||
<title>Önbelleklemeye Bir Bakış</title>
|
||
|
||
<related>
|
||
<modulelist>
|
||
<module>mod_cache</module>
|
||
<module>mod_cache_disk</module>
|
||
<module>mod_file_cache</module>
|
||
</modulelist>
|
||
<directivelist>
|
||
<directive module="mod_cache">CacheEnable</directive>
|
||
<directive module="mod_cache">CacheDisable</directive>
|
||
<directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive>
|
||
<directive module="mod_file_cache">MMapFile</directive>
|
||
<directive module="core">UseCanonicalName</directive>
|
||
<directive module="mod_negotiation">CacheNegotiatedDocs</directive>
|
||
</directivelist>
|
||
</related>
|
||
|
||
<p>Bir istek sonuçlanıncaya kadar <module>mod_cache</module> modülünde iki
|
||
aşamadan geçer. İlkinde <module>mod_cache</module> bir URL eşleme modülü
|
||
olarak çalışır ve URL önbellekteyse ve zaman aşımına uğramamışsa isteğin
|
||
doğrudan <module>mod_cache</module> tarafından sunulmasını sağlar.</p>
|
||
|
||
<p>Yani isteğin sunumu sırasında, isteğin örneğin,
|
||
<module>mod_proxy</module> veya <module>mod_rewrite</module> tarafından
|
||
ele alınması gerekse bile bu yapılmaz. Önbelleklenen içerik ilk alındığı
|
||
haliyle sunulur.</p>
|
||
|
||
<p>Eğer URL önbellekte yoksa, <module>mod_cache</module> isteği bir <a
|
||
href="filter.html">süzgece</a> tabi tutar. httpd içeriğin varlığını
|
||
saptamışsa içeriğin süzgeç tarafından sunulmasını sağladıktan sonra,
|
||
süzgeç içeriğin önbelleklenebileceğini saptamışsa gelecekte sunmak üzere
|
||
içeriği önbelleğe kaydeder.</p>
|
||
|
||
<p>Eğer URL önbellekte bulunmuş fakat içeriğin zaman aşımına uğradığı
|
||
anlaşılmışsa süzgeç yine de eklenir fakat bu kez
|
||
<module>mod_cache</module> önbellekteki sürümün hala geçerli olup
|
||
olmadığını saptamak için kaynağın bulunduğu sunucuya bir koşullu istek
|
||
gönderir. Önbellekteki sürüm hala geçerliyse temel verileri güncellenir
|
||
ve istek önbellekten sunulur. Önbellekteki sürüm artık geçerli değilse,
|
||
önbellekteki sürüm silinir ve süzgeç güncel içeriği önbelleğe kaydeder
|
||
ve isteği oradan sunar.</p>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title>Önbelleğin Hızlandırılması</title>
|
||
|
||
<p>Yerel içerik önbelleklendiği takdirde <directive
|
||
module="core">UseCanonicalName</directive> yönergesine <code>On</code>
|
||
değeri atanmışsa önbellekten sunulan sayfa sayısında büyük bir artış
|
||
olduduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin
|
||
önbellek anahtarının bir parçası olarak kullanılmasıdır. Yönergeye
|
||
<code>On</code> değerini atamak suretiyle çok isimli ve rumuzlu sanal
|
||
konaklar için farklı önbellek girdileri oluşturulmaz, bunun yerine her
|
||
meşru sanal konak için ayrı bir önbellek tutulur.</p>
|
||
|
||
<p>Önbellekleme, URL’nin dosya ismine dönüştürülmesi aşamasında
|
||
gerçekleştiğinden önbelleklenen belgeler sadece URL isteklerine bir
|
||
yanıt olarak sunulurlar. <a href="howto/ssi.html">Sunucu Taraflı
|
||
İçerikleri</a> kullanmazsanız genellikle bunun fazla bir önemi
|
||
olmaz.</p>
|
||
|
||
<example>
|
||
<!-- Bu içerik önbelleklenebilir. --><br />
|
||
<!--#include virtual="/dipnot.html" --><br />
|
||
<br />
|
||
<!-- Bu içerik önbelleklenemez. --><br />
|
||
<!--#include file="/bir/yol/dipnot.html" -->
|
||
</example>
|
||
|
||
<p>Sunucu Taraflı İçerikleri kullanıyorsanız ve önbelleklemenin
|
||
sağladığı hız artışından da yaralanmak istiyorsanız içerik
|
||
yerleştirmek için <code>virtual</code> içerik türünü kullanınız.</p>
|
||
</section>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title>Zaman Aşımı Süreleri</title>
|
||
|
||
<p>Önbellekli öğeler için öntanımlı zaman aşımı süresi bir saat olmakla
|
||
birlikte <directive module="mod_cache">CacheDefaultExpire</directive>
|
||
yönergesi kullanılarak bu değer kolaylıkla geçersiz kılınabilir. Bu
|
||
öntanımlı değer sadece içeriğin özgün kaynağı bir zaman aşımı süresi
|
||
veya son değişiklik tarihi belirtmediği takdirde kullanılır.</p>
|
||
|
||
<p>Bir yanıt <code>Expires</code> başlığını değil de
|
||
<code>Last-Modified</code> başlığını içeriyorsa
|
||
<module>mod_cache</module> zaman aşımı süresini <directive
|
||
module="mod_cache">CacheLastModifiedFactor</directive> yönergesinin
|
||
nasıl kullanıldığına bakarak saptar.</p>
|
||
|
||
<p>Yerel içerik için, zaman aşımı süresini hassas olarak ayarlamak
|
||
gerekirse <module>mod_expires</module> kullanılabilir.</p>
|
||
|
||
<p>Zaman aşımı süresinin üst sınırı <directive
|
||
module="mod_cache">CacheMaxExpire</directive> yönergesi ile
|
||
belirlenebilir.</p>
|
||
|
||
</section>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title>Şartlı İstekler için Özlü Kılavuz</title>
|
||
|
||
<p>Önbellekteki içerik zaman aşımına uğrayıp, içerik sağlayıcıya veya
|
||
arka sunucuya özgün isteği aktarmak yerine ayrı bir istek yapılması
|
||
gereği httpd’nin şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.</p>
|
||
|
||
<p>Bir istemcinin veya önbelleğin aynı içeriğin farklı sürümleri
|
||
arasında ayrım yapabilmesi için HTTP protokolü bazı başlık alanları
|
||
önerir. Örneğin, "Etag:" başlığıyla sunulan bir özkaynak için
|
||
"If-None-Match:" başlığıyla bir şartlı istek yapmak mümkün olduğu gibi
|
||
özkaynak "Last-Modified:" başlığıyla sunuluyorsa şartlı istek
|
||
"If-Modified-Since:" başlığıyla yapılabilir, vesaire.</p>
|
||
|
||
<p>Böyle bir şartlı istek yapıldığında yanıt koşulun içerikle eşleşip
|
||
eşleşmediğine bağlı olarak farklı olur. Eğer istek bir
|
||
"If-Modified-Since:" başlığıyla yapılmışsa ve içerik istekte
|
||
belirtilen zamandan önce değiştirilmemişse kısa ve öz olarak bir "304
|
||
Not Modified" (Bir değişiklik yok) iletisiyle yanıt verilir.</p>
|
||
|
||
<p>Aksi takdirde bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi
|
||
sunulur.</p>
|
||
|
||
<p>Önbellekleme ile ilgili şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci
|
||
olarak, böyle bir istek arkadaki sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de
|
||
aynıysa bunu saptamak kolay olur ve özkaynağın tamamını aktarma
|
||
külfetinden kurtulunur.</p>
|
||
|
||
<p>İkinci olarak, şartlı istekler arka sunucuda normalden daha az
|
||
faaliyete sebep olur. Durağan dosyalar için bu genellikle
|
||
<code>stat()</code> veya benzeri bir sistem çağrısıyla dosya
|
||
boyutları ve değişiklik zamanına bakmak şeklinde gerçekleşir.
|
||
Böylelikle httpd yerel içeriği önbellekliyor olsa bile ve hatta
|
||
içerik zaman aşımına da uğrasa önbellekteki dosyada bir değişiklik
|
||
olmadığı takdirde içeriği önbellekten sunmak daha hızlı olacaktır.
|
||
Çünkü dosyayı önbellekten okumak, arka sunucudan okumaktan daha
|
||
hızlıdır (bu, bellekten okumayla diskten okumayı karşılaştırmak
|
||
gibidir).</p>
|
||
</section>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title>Neler Önbelleklenebilir?</title>
|
||
|
||
<p>Evvelce bahsedildiği gibi httpd’de iki tür önbellekleme yapılır ve
|
||
bunlar farklı yöntemlerle çalışır. <module>mod_file_cache</module>
|
||
önbelleklemesinde dosyalar httpd başlatıldığı zamanki içerikle
|
||
saklanır. Bu modül tarafından önbelleğe alınmış bir dosya için istek
|
||
geldiğinde isteğin yolu kesilip önbellekteki dosya sunulur.</p>
|
||
|
||
<p><module>mod_cache</module> önbelleklemesinde işler biraz daha
|
||
karışıktır. Bir isteğe hizmet sunulurken istenen içerik evvelce
|
||
önbelleklenmemişse önbellekleme modülü önce içeriğin
|
||
önbelleklenebilirliğine bakar. Bir yanıtın önbelleklenebilirliğini
|
||
belirleyen koşullar şunlardır:</p>
|
||
|
||
<ol>
|
||
<li>Önbellekleme bu URL ile etkin kılınabilmelidir. <directive
|
||
module="mod_cache">CacheEnable</directive> ve <directive
|
||
module="mod_cache">CacheDisable</directive> yönergelerine bakınız.</li>
|
||
|
||
<li>Yanıtın HTTP durum kodu 200, 203, 300, 301 veya 410 olmalıdır.</li>
|
||
|
||
<li>İstek bir HTTP GET isteği olmalıdır.</li>
|
||
|
||
<li>İstek bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa yanıt önbelleğe
|
||
alınmayacaktır.</li>
|
||
|
||
<li>Eğer yanıt bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa ayrıca
|
||
"Cache-Control:" başlığında da "s-maxage", "must-revalidate" veya
|
||
"public" değerlerinden birini içermelidir.</li>
|
||
|
||
<li>Eğer URL (GET yöntemi kullanan bir HTML formunun yaptığı gibi) bir
|
||
sorgu dizgesi içeriyorsa yanıt, RFC2616’nın 13.9. bölümünde
|
||
açıklandığı gibi bir "Expires:" başlığı içermedikçe veya
|
||
"Cache-Control:" başlığının max-age veya max-age yönergesini
|
||
içermedikçe yanıt içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
|
||
|
||
<li><directive module="mod_cache">CacheIgnoreNoLastMod</directive>
|
||
yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça 200 durum
|
||
koduna sahip bir yanıtın "Etag", "Last-Modified" ve "Expires"
|
||
başlıklarından birini veya "Cache-Control:" başlığının max-age veya
|
||
max-age yönergelerinden birini (en azından) içermesi gerekir.</li>
|
||
|
||
<li><directive module="mod_cache">CacheStorePrivate</directive>
|
||
yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça yanıt
|
||
"private" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içerdiği takdirde
|
||
yanıtın içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
|
||
|
||
<li>Benzer şekilde, <directive module="mod_cache"
|
||
>CacheStoreNoStore</directive> yönergesi kullanılmamışsa yanıt
|
||
"no-store" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içeriyorsa yanıt
|
||
içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
|
||
|
||
<li>Herşeyle eşleşen "*" değerli bir "Vary:" başlığı içeren bir
|
||
yanıtın içeriği önbelleğe alınmaz.</li>
|
||
</ol>
|
||
</section>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title>Neler Önbelleklenmemeli?</title>
|
||
|
||
<p>Kısaca, istek zamana aşırı bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa
|
||
HTTP uzlaşımıyla bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır.</p>
|
||
|
||
<p>İçeriği istekçinin IP adresine bağlı olarak değişen veya her beş
|
||
dakikada bir değişikliğe uğrayan bir devingen içeriğe sahipseniz böyle
|
||
bir içerik asla önbelleğe alınmamalıdır.</p>
|
||
|
||
<p>Diğer taraftan, içerik HTTP başlığındaki değerlere bağlı olarak
|
||
değişiyorsa içeriğin bir "Vary" başlığı kullanılarak akıllıca
|
||
önbelleklenmesi imkanı mevcuttur.</p>
|
||
</section>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title>Değişken/Uzlaşımlı İçerik</title>
|
||
|
||
<p>"Vary" başlıklı bir yanıt arka sunucudan istenirken
|
||
<module>mod_cache</module> tarafından alınmışsa akıllıca ele alınmaya
|
||
çalışılacaktır. Mümkünse, <module>mod_cache</module> gelecekte bu
|
||
içerikle ilgili isteklerin "Vary" başlıklı yanıtları olacağını
|
||
saptayacak ve önbellekten doğru içerikle yanıt verecektir.</p>
|
||
|
||
<p>Örneğin, bir yanıt şöyle bir başlık ile alınmışsa,</p>
|
||
|
||
<example>
|
||
Vary: negotiate,accept-language,accept-charset
|
||
</example>
|
||
|
||
<p><module>mod_cache</module> sadece accept-language ve accept-charset
|
||
başlıkları özgün istekle eşleşen önbellekli içeriği sunacaktır.</p>
|
||
</section>
|
||
|
||
</section>
|
||
|
||
<section id="security">
|
||
<title>Güvenlik Kaygıları</title>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title>Erişim Denetimi ve Yetkilendirme</title>
|
||
|
||
<p><module>mod_cache</module> çoğunlukla bir karşı vekile sahip olmak
|
||
amacıyla kullanılır. Arka sunucunun sorgulanmasını gerektirmeyen tüm
|
||
istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Yerel
|
||
özkaynakların önbelleklenmesi söz konusu olduğunda httpd’nin güvenlik
|
||
modeli büyükçe bir değişikliğe uğrar.</p>
|
||
|
||
<p>Olası <code>.htaccess</code> dosyalarının dosya sisteminin tamamında
|
||
taranması çok pahalı bir işlem olduğundan <module>mod_cache</module>,
|
||
(işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen
|
||
gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli
|
||
yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir
|
||
deyişle, eğer <module>mod_cache</module> bir kısım içeriği önbelleğe
|
||
almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten
|
||
sunulacaktır.</p>
|
||
|
||
<p>Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin
|
||
veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız.
|
||
Bunu <directive module="mod_cache">CacheDisable</directive>
|
||
yönergesini veya <module>mod_expires</module> kullanarak
|
||
yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız
|
||
<module>mod_cache</module> bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her
|
||
içeriği arabelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her
|
||
istemciye bunu sunacaktır.</p>
|
||
</section>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title>Yerel İstismarcılar</title>
|
||
|
||
<p>Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan
|
||
önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya
|
||
içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. httpd’yi
|
||
çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini
|
||
akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm
|
||
içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması
|
||
önerilir.</p>
|
||
|
||
<p>Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle
|
||
tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir.
|
||
<module>mod_cache_disk</module> kullanılırken önbellekteki bir öğeyi
|
||
değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha
|
||
kolaydır.</p>
|
||
|
||
<p>Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle
|
||
karşılaştırıldığında daha yüksektir. <module>mod_cache_disk</module>
|
||
kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) httpd güvenlik
|
||
güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2)
|
||
Mümkünse <a href="suexec.html">suEXEC</a> kullanarak CGI süreçlerini
|
||
Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.</p>
|
||
|
||
</section>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title>Önbellek Zehirlenmeleri</title>
|
||
|
||
<p>httpd bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek
|
||
zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır.
|
||
Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun arka sunucudan yanlış (ve
|
||
genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü
|
||
betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.</p>
|
||
|
||
<p>Örneğin httpd’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS
|
||
önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan
|
||
httpd’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini
|
||
değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen
|
||
bir saldırı türüdür.</p>
|
||
|
||
<p>Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun
|
||
yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz).
|
||
Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği
|
||
tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı
|
||
istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık
|
||
dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.</p>
|
||
</section>
|
||
</section>
|
||
|
||
<section id="filehandle">
|
||
<title>Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</title>
|
||
|
||
<related>
|
||
<modulelist>
|
||
<module>mod_file_cache</module>
|
||
</modulelist>
|
||
<directivelist>
|
||
<directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive>
|
||
<directive module="mod_cache">CacheEnable</directive>
|
||
<directive module="mod_cache">CacheDisable</directive>
|
||
</directivelist>
|
||
</related>
|
||
|
||
<p>Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde
|
||
bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte,
|
||
çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının
|
||
saklanması httpd’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. httpd’de tek türde
|
||
dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.</p>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title><code>CacheFile</code> yönergesi ile</title>
|
||
|
||
<p>httpd’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli
|
||
<module>mod_file_cache</module> tarafından sağlanan dosya tanıtıcı
|
||
önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık
|
||
dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda
|
||
önbelleklenmesi, <directive module="mod_file_cache"
|
||
>CacheFile</directive> yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek
|
||
sağlanabilir.</p>
|
||
|
||
<p><directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> yönergesi
|
||
belirtilen dosyanın httpd başlatıldığında açılmasını ve dosya için
|
||
yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını
|
||
sağlar.</p>
|
||
|
||
<example>
|
||
CacheFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
|
||
</example>
|
||
|
||
<p>Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız
|
||
işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili
|
||
sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.</p>
|
||
|
||
<p><directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> yönergesini
|
||
kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında isteğe
|
||
yansıtamazsınız. httpd dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle
|
||
sunar.</p>
|
||
|
||
<p>Eğer httpd çalışırken dosya silinmişse httpd ilk başlatıldığındaki
|
||
haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya
|
||
içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık dosya
|
||
sisteminde görünmüyor olsa bile httpd durdurulup dosya tanıtıcıları
|
||
kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest
|
||
kalmayacaktır.</p>
|
||
</section>
|
||
</section>
|
||
|
||
<section id="inmemory">
|
||
<title>Sistem Belleğinde Önbellekleme</title>
|
||
|
||
<related>
|
||
<modulelist>
|
||
<module>mod_file_cache</module>
|
||
</modulelist>
|
||
<directivelist>
|
||
<directive module="mod_cache">CacheEnable</directive>
|
||
<directive module="mod_cache">CacheDisable</directive>
|
||
<directive module="mod_file_cache">MMapFile</directive>
|
||
</directivelist>
|
||
</related>
|
||
|
||
<p>İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak
|
||
en hızlı yoludur. Dosyaların bir disk denetleyiciden okunması ya da daha
|
||
kötüsü uzak bir ağdan okunması bellekten okumayla karşılaştırılamayacak
|
||
ölçüde yavaş işlemlerdir. Disk denetleyiciler genellikle fiziksel
|
||
süreçleri denetlerler. Ağ erişimi ise band genişliği sınırlamalarından
|
||
etkilenir. Halbuki bellek erişimi sadece nano saniyeler mertebesinde
|
||
gerçekleşir.</p>
|
||
|
||
<p>Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli
|
||
şekilde kullanımı önemlidir. Dosyaları sistem belleğinde saklamakla
|
||
sistemin kullanabileceği bellek miktarını azaltmış olursunuz. İşletim
|
||
sistemi önbelleklemesinde göreceğiniz gibi bu öyle basit bir konu
|
||
değildir. httpd’nin kendi kullandığı belleğin bir kısmını önbellek
|
||
olarak ayırırken çok fazla bellek kullanmamak önemlidir. Aksi takdirde
|
||
işletim sistemi belleğin yetmediği noktada belleği diske
|
||
takaslayacağından istenen başarım artışı sağlanamayacaktır.</p>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title>İşletim Sistemi Önbelleklemesi</title>
|
||
|
||
<p>Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi
|
||
dosya/veri saklama işlemlerini çekirdek yönetir. Bu güçlü bir
|
||
özelliktir ve işletim sistemlerinin büyük çoğunluğu bunu böyle yapar.
|
||
Örneğin, Linux’ta bir dosyanın ilk defa okunduğunda ve ikinci kez
|
||
okunduğunda işlemcinin ne kadar meşgul edildiğine bakalım:</p>
|
||
|
||
<example>
|
||
colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
|
||
real 0m0.065s<br />
|
||
user 0m0.000s<br />
|
||
sys 0m0.001s<br />
|
||
colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
|
||
real 0m0.003s<br />
|
||
user 0m0.003s<br />
|
||
sys 0m0.000s
|
||
</example>
|
||
|
||
<p>Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya
|
||
çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha
|
||
güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.</p>
|
||
|
||
<p>Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu
|
||
önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz.
|
||
Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için
|
||
httpd’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu
|
||
çıkarılabilir.</p>
|
||
|
||
<p>Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği
|
||
zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde
|
||
önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya saklarken
|
||
dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı olmadığından bu
|
||
durum httpd’ye büyük yarar sağlar.</p>
|
||
</section>
|
||
|
||
<p>İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca
|
||
yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin
|
||
httpd tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar
|
||
vardır.</p>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title><code>MMapFile</code> yönergesi ile</title>
|
||
|
||
<p><module>mod_file_cache</module> modülü, bir durağan dosyanın
|
||
içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla)
|
||
belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için <directive
|
||
module="mod_file_cache" >MMapFile</directive> yönergesini sağlar.
|
||
httpd bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi
|
||
içeriğini kullanacaktır.</p>
|
||
|
||
<example>
|
||
MMapFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
|
||
</example>
|
||
|
||
<p><directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> yönergesinde
|
||
olduğu gibi bu dosyalarda httpd başlatıldıktan sonra yapılacak bir
|
||
değişiklikten httpd’nin haberi olmayacaktır.</p>
|
||
|
||
<p><directive module="mod_file_cache">MMapFile</directive> yönergesi
|
||
ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla
|
||
yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. httpd’nin çocuk
|
||
süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını
|
||
yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük önem
|
||
taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske
|
||
takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.</p>
|
||
</section>
|
||
</section>
|
||
|
||
<section id="disk">
|
||
<title>Disk Üzerinde Önbellekleme</title>
|
||
|
||
<related>
|
||
<modulelist>
|
||
<module>mod_cache_disk</module>
|
||
</modulelist>
|
||
<directivelist>
|
||
<directive module="mod_cache">CacheEnable</directive>
|
||
<directive module="mod_cache">CacheDisable</directive>
|
||
</directivelist>
|
||
</related>
|
||
|
||
<p><module>mod_cache_disk</module> modülü önbelleklemenin
|
||
<module>mod_cache</module> için disk üzerinde yapılmasını mümkün
|
||
kılar. Bbu önbellekleme akıllıca yapılır ve önbellekteki içerik
|
||
sadece geçerli kabul edildiği sürece sunulabilir.</p>
|
||
|
||
<p>Modül bu amaçla genelde şöyle kullanılır:</p>
|
||
|
||
<example>
|
||
CacheRoot /var/cache/apache/<br />
|
||
CacheEnable disk /<br />
|
||
CacheDirLevels 2<br />
|
||
CacheDirLength 1
|
||
</example>
|
||
|
||
<p>En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup
|
||
işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca
|
||
faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile
|
||
sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten
|
||
sunulmuş olacaklardır.</p>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title>Önbellekte Saklamanın Anlamı</title>
|
||
|
||
<p><module>mod_cache_disk</module> öğeleri önbellekte saklamak için
|
||
istek yapılan URL’nin 22 karakterlik özetini oluşturur. Bu özet, çok
|
||
sayıda URL’nin aynı özeti oluşturmaması için konak ismi, protokol,
|
||
port ve varsa CGI argümanlarından oluşur.</p>
|
||
|
||
<p>Özeti oluşturan karakterler 64 karakterlik bir karakter kümesinden
|
||
seçildiğinden oluşturulması olası farklı özet sayısı 64^22’dir.
|
||
Örneğin, bir URL’nin <code>xyTGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir
|
||
özeti olabilir. Bu özet, bu URL ile erişilen dosyalar önbellek içinde
|
||
saklanırken dosya ismi öneki olarak kullanılır. Ancak bununla
|
||
yetinilmez ve içerik <directive
|
||
module="mod_cache_disk">CacheDirLevels</directive> ve <directive
|
||
module="mod_cache_disk">CacheDirLength</directive> yönergelerinin
|
||
değerlerine göre önce dizinlere ayrılır.</p>
|
||
|
||
<p><directive module="mod_cache_disk">CacheDirLevels</directive>
|
||
yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki
|
||
özete sahip bir dosyanın isminin başına yukarıdaki yapılandırma
|
||
örneğine uygun olarak
|
||
<code>/var/cache/apache/x/y/TGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir önek
|
||
getirilebilirdi.</p>
|
||
|
||
<p>Bu tekniğin asıl amacı belli bir dizin içinde bulunabilecek
|
||
dosyaların ve alt dizinlerin sayısını düşük tutmaktır. Bu sayının
|
||
büyük olması çoğu işletim sisteminde başarımın düşmesine sebep olur.
|
||
<directive module="mod_cache_disk">CacheDirLength</directive>
|
||
yönergesi "1" değeriyle kullanıldığında her dizin altında en fazla 64
|
||
alt dizin veya dosya açılabilir. "2" değeriyle kullanıldığında ise bu
|
||
sayı 64^2’ye yükselir ve böyle artarak gider. İyi bir sebebiniz
|
||
olmadıkça <directive
|
||
module="mod_cache_disk">CacheDirLength</directive> için değer olarak
|
||
"1" belirtmenizi öneririz.</p>
|
||
|
||
<p><directive module="mod_cache_disk">CacheDirLevels</directive>
|
||
yönergesine atanacak değer önbellekte saklamayı düşündüğünüz olası
|
||
dosya sayısı ile ilgilidir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi "2"
|
||
değerini belirtirseniz, toplamda en fazla 4096 dizin oluşturulabilir.
|
||
1 milyon dosyanın önbelleklendiği bir durumda bu, her dizinde yaklaşık
|
||
olarak 245 önbelleklenmiş URL demektir.</p>
|
||
|
||
<p>Her URL için önbellekte en az iki dosya saklanır. Biri genellikle URL
|
||
hakkındaki temel verilerden oluşan ".header" dosyasıdır, diğeri ise
|
||
sunulacak içeriğin bire bir kopyası olan ".data" dosyasıdır.</p>
|
||
|
||
<p>"Vary" başlığı üzerinden içeriğin uzlaşıldığı durumda URL için bir
|
||
".vary" dizini oluşturulur. Bu dizin her biri farklı bir uzlaşıma ait
|
||
çok sayıda ".data" dosyası içerebilir.</p>
|
||
</section>
|
||
|
||
<section>
|
||
<title>Disk Önbelleğinin Bakımı</title>
|
||
|
||
<p><module>mod_cache_disk</module> zaman aşımına uğrayan önbellekli
|
||
içeriği silse de önbelleğin toplam boyu ve ne kadar boş bellek kaldığı
|
||
hakkında bilgi vermez.</p>
|
||
|
||
<p>Bunun yerine httpd önbellek içeriğini düzenli aralıklarla
|
||
temizleyebilmeniz için <program>htcacheclean</program> adında bir araç
|
||
içerir. Önbellek için azami ne kadar yer kullanılacağının ve bunun
|
||
üzerinde <program>htcacheclean</program>’i hangi sıklıkta
|
||
çalıştırılacağının tespiti biraz karmaşık bir işlem olup uygun değerler
|
||
genellikle deneme yanılma yoluyla bulunur.</p>
|
||
|
||
<p><program>htcacheclean</program> iki işlem kipine sahiptir. Kalıcı bir
|
||
artalan süreci olarak çalışabileceği gibi cron üzerinden belli
|
||
aralıklarla da çalıştırılabilir. Çok büyük (onlarca GB) önbelleklerde
|
||
<program>htcacheclean</program>’in işini bitirmesi 1 saatten fazla
|
||
sürebileceğinden, cron ile çalıştırma durumunda aynı anda birden fazla
|
||
kopyanın çalışıyor durumda olmaması için
|
||
<program>htcacheclean</program>’in çalıştırılma aralığını iyi
|
||
belirlemek gerekir.</p>
|
||
|
||
<p class="figure">
|
||
<img src="images/caching_fig1.tr.png" alt="" width="600"
|
||
height="406" /><br />
|
||
<a id="figure1" name="figure1"><dfn>Şekil 1</dfn></a>:
|
||
Önbelleğin büyümesi ve düzenli aralıklarla temizlenmesi.</p>
|
||
|
||
<p><module>mod_cache_disk</module> ne kadar önbellek alanı kullandığı
|
||
ile ilgili bir bilgi vermediğinden <program>htcacheclean</program>’in
|
||
bir temizlik sonrası yeterince büyük bir genişleme alanı kalacak
|
||
şekilde yapılandırılması önemlidir.</p>
|
||
</section>
|
||
|
||
</section>
|
||
|
||
</manualpage>
|